Een verkeersbesluit is – onder omstandigheden – een omgevingsrechtelijk besluit

Recent heeft de rechtbank Oost-Brabant een interessante uitspraak gedaan over een verkeersbesluit. Aanleiding voor deze uitspraak was een geschil over het collegebesluit om een nul-emissiezone in te stellen voor bedrijfs- en vrachtauto's per 1 januari 2025. 

Opvallend is dat het verkeersbesluit door de rechtbank wordt aangemerkt als omgevingsrechtelijk besluit. Dat gebeurt in de praktijk niet vaak. Verkeerstechnische aspecten worden bij omgevingsrechtelijke besluiten vaak als een 'ruimtelijk niet relevant aspect' beschouwd. De rechtbank komt in dit geval dus tot een ander oordeel. 

In deze Legal Update gaan wij in op het juridisch kader van een verkeersbesluit, de redenering van de rechtbank en de relevantie voor de praktijk. 

Juridisch kader verkeersbesluit 

De bevoegdheid tot het nemen van een verkeersbesluit volgt uit de Wegenverkeerswet 1994 (hierna: Wvw) en het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer (hierna: Babw). 

Voor in deze WvW aangewezen verkeersborden moet het college een verkeersbesluit nemen. Aan een dergelijk besluit moet een verkeersbelang in de zin van artikel 2 WvW ten grondslag worden gelegd. Denk bijvoorbeeld aan het verzekeren van de veiligheid op de weg of het voorkomen of beperken van door het verkeer veroorzaakte overlast, hinder of schade voor het milieu. Laatstgenoemd belang was door het college ten grondslag gelegd aan het instellen van een nul-emissie zone. 

Wat oordeelt de rechtbank? 

Verkeersbesluit onder omstandigheden omgevingsrechtelijke zaak 

De rechtbank buigt zich eerst over de vraag of een drietal eisers belanghebbende zijn bij het verkeersbesluit. Het college vond dat deze eisers niet kwalificeerden als belanghebbende, omdat het verkeersbesluit niet ziet op personenauto's maar bedrijfs- en vrachtauto's. Deze eisers zouden daarom een onvoldoende individueel te onderscheiden belang hebben.

De rechtbank gaat daar niet in mee. In een Afdelingsuitspraak van 13 juli 2022 is overwogen dat een besluit op grond van de Wvw onder omstandigheden als een omgevingsrechtelijke zaak kan worden beschouwd.  Volgens de rechtbank is daarvan in dit geval sprake, omdat slechts emissieloze bedrijfs- en vrachtauto's nog zijn toegestaan binnen de nul-emissie zone. Het voorliggende verkeersbesluit ziet daarmee op het al dan niet toestaan van activiteiten die een aanzienlijk effect kunnen hebben op het milieu. Daarmee moet het verkeerbesluit als een omgevingsrechtelijk besluit worden aangemerkt.

Dat het verkeersbesluit in dit geval een omgevingsrechtelijk besluit betreft, betekent ten eerste dat aan belanghebbenden niet kan worden tegengeworpen dat zij geen zienswijze op het ontwerpbesluit hebben ingediend. 

Ten tweede geldt voor niet-belanghebbenden dat zij ook beroep kunnen instellen tegen omgevingsrechtelijke besluiten, als zij een zienswijze hebben ingediend. Dat volgt uit de 'Varkens in nood' uitspraak van 14 april 2021. Voor drie eisers is in dat kader relevant dat zij woonachtig zijn binnen de met het verkeersbesluit aangewezen emissiezone en daarom als belanghebbende worden aangemerkt bij het verkeersbesluit. Het verkeersbesluit beoogt de leefomgeving van inwoners van Eindhoven namelijk te verbeteren en raakt hen dus rechtstreeks. 

Relevantie voor de praktijk 

In eerdere jurisprudentie over verkeersbesluiten is zelden aangenomen dat sprake was van een omgevingsrechtelijk zaak.

Deze uitspraak is voor de praktijk interessant omdat een verkeersbesluit nu wel wordt aangemerkt als een omgevingsrechtelijk besluit: 

• Voor bewoners binnen de nul-emissiezone geldt dat daarom zij als belanghebbende worden aangemerkt, ook als zij geen zienswijze hebben ingediend. De rechtbank is namelijk van oordeel dat zij door het besluit rechtstreeks in hun leefomgeving worden geraakt.
• Hieruit valt af te leiden dat bewoners en bedrijven binnen een dergelijke zone profiteren van een bredere rechtsbescherming, zelfs als zij geen formele zienswijze hebben ingediend. Dat heeft tot gevolg dat de kring van belanghebbenden in potentie aanzienlijk wordt uitgebreid ten opzichte van een 'regulier' verkeersbesluit.
• Overheden dienen daarom scherp te houden dat getroffenen van een dergelijk – omgevingsrechtelijk verkeersbesluit – zich nog gedurende een beroepsprocedure kunnen melden bij de bestuursrechter. 

Het is afwachten of ook de Afdeling deze lijn voor nul-emissiebesluiten zal volgen. Wij houden u op de hoogte van ontwikkelingen op dit gebied. 

Dit is een Legal Update van Welmoed van der Leij en Reimer Helder.