College van Beroep voor het bedrijfsleven vernietigt maatschappelijk prioriteringskader netcongestie

Op dinsdag 11 maart 2025 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) het codebesluit prioriteringsruimte bij transportverzoeken vernietigd (ECLI:NL:CBB:2025:145). Hiermee zet zij een streep door het door de ACM vastgestelde prioriteringskader. Ondanks deze vernietiging blijft het prioriteitskader voor dit jaar nog gelden, omdat geen van de partijen gebaat is bij het geheel wegvallen van het prioriteitskader. Wel moet de ACM aan de slag met het vaststellen van een nieuw kader.

Waar ging het om?

Door netcongestie is het al geruime tijd niet meer vanzelfsprekend dat bedrijven extra stroom kunnen afnemen van het elektriciteitsnet. Steeds vaker belanden zij op een wachtlijst, omdat de vraag naar elektriciteit sneller toeneemt dan netbeheerders de capaciteit kunnen uitbreiden. De wachttijden kunnen hierbij oplopen tot meerdere jaren. Sinds 1 oktober 2024 is de Netcode elektriciteit gewijzigd om het mogelijk te maken dat netbeheerders voorrang kunnen verlenen aan bepaalde sectoren met groot maatschappelijk belang bij het verkrijgen van transportcapaciteit op het elektriciteitsnet. Deze sectoren worden ingedeeld in de categorieën 'congestieverzachters', 'veiligheid' en 'basisbehoeften'. Over de werking van dit prioriteringskader kunt u meer lezen in onze eerdere Legal Update 'Sinds 1 oktober mogen netbeheerders maatschappelijk prioriteren bij toekenning transportcapaciteit'.

Tegen het besluit tot wijziging van de Netcode elektriciteit is door verscheidene partijen beroep ingesteld. Deze partijen zijn van mening dat ook zij recht hebben op voorrang, omdat ook zij belangrijke maatschappelijke functies uitoefenen. Belangrijk is dat geen van de partijen het oneens is met het feit dat het prioriteringsbesluit is vastgesteld.

Wat vindt het CBb?

Allereerst is het CBb van oordeel dat de ACM  een zelfstandige keuze had moeten maken bij de keuze welke categorieën voorrang verkrijgen. Deze keuze had zelfstandig en zorgvuldig gemotiveerd moeten worden, waarbij alle betrokken belangen worden meegewogen. Door de ACM is bij de selectie van voorrangscategorieën echter slechts aangesloten bij de Europese Verordening Gasleveringszekerheid, welke een mechanisme bevat om leveringszekerheid van gas voor essentiële sociale diensten te waarborgen. Volgens het CBb is het weliswaar begrijpelijk dat de ACM inspiratie heeft geput uit de Verordening Gasleveringszekerheid, maar had de ACM wel de vertaalslag moeten maken naar de situatie van netcongestie op het elektriciteitsnet en ook prioriteitskaders uit andere wet- en regelgeving, doelstellingen en wettelijke verplichtingen met betrekking tot elektriciteit moeten betrekken bij haar keuze welke sectoren wel en welke niet voor prioriteit in aanmerking komen. 

In het verlengde van het voorgaande stelt het CBb dat de ACM haar strikte uitleg van zogenoemde 'keteneffecten' onvoldoende heeft gemotiveerd. Deze zien kortgezegd op sectoren die buiten het prioriteringskader vallen, maar wel noodzakelijk zijn voor het functioneren van de in het prioriteringskader opgenomen categorieën. Ook hiervan moet de ACM beter motiveren waarom gekozen wordt om deze al dan niet op te nemen in het prioriteringskader.

Het CBb vernietigt dan ook het besluit tot wijziging van de Netcode elektriciteit, waarmee het prioriteitskader van tafel is.

Voorlopige voorziening – oude prioriteitskader blijft gelden totdat het nieuwe kader is vastgesteld

De vernietiging van het prioriteringskader leidt in beginsel tot de situatie dat in het geheel geen prioriteit meer kan worden toegekend. Dat vindt het CBb echter te verstrekkend, onder meer nu geen van de betrokken partijen heeft aangegeven dit te willen. Om deze situatie te voorkomen, treft het CBb een voorlopige voorziening waarbij zij het prioriteringsbesluit in stand laat tot 1 januari 2026 of tot de ACM een nieuw kader heeft vastgesteld.

Dit is een Legal Update van Thijs Ahsmann en Koen Carbaat (juridisch medewerker Omgevingsrecht).