Beheersing ESG-risico's in bank-klant relaties

Deze zomer is de gewijzigde richtlijn kapitaalvereisten (CRD VI) voor banken in werking getreden. Specifieke aandacht gaat daarbij uit naar het beheersen van Environmental, Social en Governance (ESG) risico's. In de praktijk zien wij dat veel banken uitdagingen ondervinden met het beheersen van ESG-risico's, onder meer in de relatie met een individuele kredietnemer of rekeninghouder. Het aangaan of voortzetten van een bankrelatie met een klant die betrokken is bij niet-duurzame activiteiten (bijvoorbeeld ontbossing of kinderarbeid), kan in strijd zijn met wet- en regelgeving of intern ESG-beleid en kan uiteindelijk de eigen reputatie van de bank schaden. Banken proberen daarom in toenemende mate hun blootstelling aan ESG-risico's in kaart te brengen en te minimaliseren. Dit door bepaalde niet-duurzame partijen als klant te weigeren, extra informatie te vragen aan bestaande klanten, aan te dringen op verduurzaming bij klanten of als ultimum remedium klanten die niet (meer) binnen de ESG risk appetite passen de deur te wijzen (offboarden).

Achtergrond beheersing ESG-risico's door banken 

Banken vinden het steeds belangrijker dat (ook) hun klanten op een verantwoorde manier zaken doen, gezien de financiële en reputatierisico’s die kunnen ontstaan als dit niet het geval is. Ondanks dat de financiële sector (voor nu) is uitgezonderd van de toepasselijkheid van de Europese Corporate Sustainability Due Diligence Directive (“CSDDD”) voor haar downstream activiteiten (de activiteiten van haar afnemers en eindgebruikers), gelden er verschillende andere verplichtingen die zien op de beheersing van ESG-risico's. De 'ESG-controles' van banken zijn gebaseerd op een combinatie van verwachtingen van toezichthouders, verplichtingen uit wet- en regelgeving en uiteraard de eigen commitment van banken om ESG-risicoblootstellingen te minimaliseren. 

Zo verwacht de ECB (ECB Gids inzake klimaat- en milieurisico's) dat banken beleid vaststellen voor het aannemen van klanten, het reageren op controverses en het periodiek screenen van klanten op potentiële ESG-risico's. Dit vereist dat banken vóórdat zij een relatie aangaan, maar ook doorlopend, klantonderzoek verrichten. Het uitvoeren van dergelijke know your customer (KYC) controles is voor banken een bekende methode om haar risicoblootstelling vast te stellen, waartoe zij mede op grond van de Wwft gehouden zijn. Ten aanzien van ESG-risico's omvat het KYC-onderzoek het toetsen van klanten aan reputatiegevoelige uitsluitingsfactoren en het identificeren van economische activiteiten die doorgaans gepaard gaan met negatieve ESG-risico's. De ECB verwacht dat de bevindingen uit het klantonderzoek worden meegewogen in de besluitvorming over het al dan niet aangaan of voortzetten van een klantrelatie. De wijzigingen in CRD6 die gaan over het beheersen van ESG-risico's borduren vooral voort op de (al bestaande) verwachtingen van de ECB en leggen deze formeel vast. CRD6 dient vóór 10 januari 2026 in Nederland te zijn geïmplementeerd. De beheersing van ESG-risico's wordt daarmee (naar verwachting via artikel 3:17 Wft en paragraaf 4.2 Bpr Wft) een vast onderdeel van de beheerste en integere bedrijfsvoering.

Hoe werkt het ESG-beleid door in de relatie met individuele klanten?

Net zoals geldt bij de Wwft en de Wft, die onder meer bedoeld zijn om de betrokkenheid bij financieel economische criminaliteit te voorkomen, zijn banken bezig hun blootstelling aan ESG-risico's te beperken. De ESG-risicobereidheid (risk appetite) is weergegeven in het ESG-beleid van de verschillende banken. Elke bank maakt hierin zijn eigen keuzes en kan om principiële redenen ervoor kiezen bepaalde sectoren niet (meer) te bedienen, dan wel specifieke eisen aan klanten te stellen om de ESG-risico's te beperken. Deze keuzes veranderen voortdurend en kunnen ook onder druk van de politiek wijzigen (zie bijvoorbeeld het position paper van de NVB over defensiefinanciering). 

Als gevolg van het ESG-beleid screenen banken (potentiële) klanten op ESG-gerelateerde negatieve mediaberichten of betrokkenheid bij gevoelige sectoren vanuit duurzaamheidsperspectief. Zo kan een 'hit' op een mediabericht over olievervuiling in zee of de levering van controversiële wapens ertoe leiden dat de bank extra alert is en verscherpt onderzoek verricht. Een vervolgstap kan zijn dat een klant wordt gevraagd naar zijn precieze activiteiten, handelspartners of bestedingsdoelen. Als blijkt dat een klant niet-duurzame activiteiten faciliteert die buiten de ESG-risk appetite van de bank vallen, kan de bank besluiten de relatie niet aan te gaan, de klant verzoeken haar omzetaandeel in niet-duurzame activiteiten te verlagen of uiteindelijk de relatie te beëindigen.

Wij verwachten een toename van procedures over opgelegde ESG-maatregelen en 'ESG-exits'. Banken moeten hun ESG-strategie en beleid kunnen aanpassen en daarom ook kunnen besluiten bepaalde sectoren niet (meer) als klant te accepteren. Hierbij zien wij mogelijke parallellen met de beginjaren van de toepassing van de witwasregels, welke nuttige inzichten biedt hoe om te gaan met het vormen van beleid ten aanzien van de acceptatie, monitoring en offboarding van klanten die niet (langer) binnen de risk appetite passen. Wel zijn banken steeds gebonden aan de bancaire zorgplicht. Van doorslaggevende betekenis zal dan vaak zijn of de klant(groep) elders kan bankieren of een financiering kan verkrijgen.

Voor bankklanten betekent dit dat zij ook met een schuin oog naar het toepasselijke bankkader moeten kijken. Dit geldt specifiek voor bankklanten die actief zijn in sectoren met een verhoogd ESG-risico. Dit risico is niet alleen gelegen in de eigen bedrijfsvoering, maar strekt zich ook uit tot de distributieketen. 

Heeft u vragen over het beleid rondom de beheersing van ESG-risico's? Of over de doorwerking of vertaling van dit ESG-beleid naar de individuele klant(portefeuille)? Neem dan gerust contact op met één van onze specialisten. 

Dit is een Legal Update van Dennis Apperloo, Maaike Kamps en Dylan Verheij.

Download pdf